Η Ανατροφή των παιδιών

Ὁ γερο-σοφός Ricci ἔλεγε στόν πατέρα τοῦ Galileo Galilei: «Αὐτό τό παιδί εἶναι σάν ἕνα θαυμάσιο λαγοῦτο χωρίς χορδές. Νά τοῦ τίς προμηθέψετε!»(Z, 27). Αὐτό, μεταφερόμενο στά καθ᾽ ἡμᾶς, σημαίνει: Θά πρέπη τά παιδιά μας νά καθοδηγηθοῦν χριστιανικά γιά νά φθάσουν ἀπό τό «κατ᾽ εἰκόνα» στό «καθ᾽ ὁμοίωσι». Καί αὐτό δέν εἶναι κάτι ἁπλό. Εἶναι, κατά τόν Ἅγ. Γρηγόριο τό Θεολόγο, «τέχνη τεχνῶν καί ἐπιστήμη ἐπιστημῶν», ὑψίστη τέχνη καί ὑψίστη ἐπιστήμη. Πῶς θά τά καταφέρουμε, λοιπόν; Μά μέ τό δικό μας προσωπικό ἁγιασμό καί τήν τακτική ἐξομολόγησι. Δέν πρέπει νά ξεχνᾶμε, βέβαια, ὅτι ἡ χριστιανική ἀγωγή κρατᾶ μιά ὁλόκληρη ζωή καί πρέπει νά ἀρχίζη ἐνωρίτατα: στήν πήλινη πλάκα γράφεις ὅταν εἶναι μαλακή· ὄχι ὅταν ψηθῆ.

Ὅταν οἱ γονεῖς, καί ἰδιαίτερα ἡ μητέρα, εἶναι συνειδητοί Χριστιανοί, ὁ διάβολος δέν μπορεῖ νά ἐπιτύχη τίποτε. Ὅπως ἔλεγε κάποιος: «Δέν πιστεύω ὅτι ὑπάρχουν στήν Κόλασι ἀρκετοί δαίμονες, γιά ν᾽ ἀποσπάσουν ἕνα παιδί ἀπ᾽ τήν ἀγκαλιά μιᾶς εὐσεβοῦς μητέρας»(A2, 152). Στή σχετική μας προσπάθεια, ἀνυπολόγιστη βοήθεια μποροῦμε νά πάρουμε ἀπό προγενέστερους, ἀλλά καί συγχρόνους, Χριστιανούς Πατέρες καί ἀδελφούς. Τήν ἐν λόγῳ πεῖρα τους ἀποθησαυρίσαμε στό παρόν. Καλό ἀγῶνα! «Οἱ γονεῖς πρέπει νά ἀγαποῦν τά παιδιά τους ὡς παιδιά τους καί ὄχι σάν εἴδωλά τους. Δηλαδή τό παιδί τους νά τό ἀγαποῦν ὅπως εἶναι καί ὄχι ὅπως θά ἤθελαν νά εἶναι, νά τούς μοιάζη δηλαδή»Ὅπως ἔλεγε κάποιος: «Τά παιδιά μας δέν εἶναι κρεμάστρα προσωπικῶν μας φιλοδοξιῶν καί ὀνείρων». «Φρόντισε ἐσύ τό οἰκογενειακό σου περιβάλλον νά εἶναι Παράδεισος καί μήν ἀνησυχεῖς γιά τά παιδιά σου πού πήδηξαν ἔξω ἀπ᾽ τό φράκτη του. Ὅσο μακρυά κι ἄν βρεθοῦν κι ἀπ᾽ ὅποιο δρομάκι τῆς ζωῆς κι ἄν περάσουν, θά νοσταλγοῦν πάντα ἐκεῖνο τό ὁποῖο γνώρισαν κι ἔζησαν πίσω ἀπ᾽ τό φράκτη. Καί κάποτε θά τόν ξαναπηδήσουν, ἀλλά πρός τά μέσα αὐτή τή φορά». «Ἡ Κορνηλία, μητέρα τῶν περίφημων ἀδελφῶν Γράκχων, προέτρεπε τά παιδιά της νά γίνουν σπουδαῖοι ἄνθρωποι μέ τά ἑξῆς λόγια: “Ὡς πότε, λοιπόν, θά μέ λένε θυγατέρα τοῦ ἐνδόξου στρατηγοῦ Σκιπίωνα; Πότε ἐπιτέλους θ᾽ ἀκούσω νά μέ λένε μητέρα, τιμημένη μητέρα τῶν Γράκχων;”. Ὅταν δέ σέ μία κοσμική στό σπίτι της συγκέντρωσι, τῆς ζήτησαν νά ἐπιδείξη τά χρυσαφικά καί τά κοσμήματά της, ἐκείνη μπῆκε στό σαλόνι κρατώντας ἀπ᾽ τό χέρι τά δύο της παιδιά. “Αὐτά —εἶπε— εἶναι τά κοσμήματα πού στολίζουν ἐμένα καί πού φιλοδοξῶ νά τά κάνω διαμάντια, πού θά στολίσουν αὔριο τήν πατρίδα μου”». «Σᾶς ξεφεύγει αὐτό τό ὁποῖο ὁ ἅγιος Τύχων τοῦ Ζαντόνσκ εἶπε μέ τά ἑξῆς πολύ ἁπλά λόγια· “Μικρός βλαστός, ὅπου τόν γέρνεις τέτοια κλίσι θά πάρη· ἕνα καινούργιο δοχεῖο ἄν θά ἐκπέμπη μυρωδιά ἤ κακοσμία ἐξαρτᾶται ἀπ᾽ τό μέ τί θά τό γεμίσετε, βάζοντας μέσα εἴτε ἀρώματα εἴτε ἀκαθαρσίες”. Ἄν προσφέρετε στά παιδιά σας ἀκαθαρσία, ἡ ψυχή τους θά γίνη δύσοσμος. Ἄν τά γεμίζετε μέ τήν εὐωδία τοῦ Χριστοῦ, θά εὐωδιάζουν αὐτά ἐνώπιον τῶν ἀνθρώπων, θά σᾶς δίνουν χαρά καί παρηγοριά». «Πολλές φορές μᾶς ἔλεγε πώς ἡ προσευχή πολύ ὠφελεῖ τά παιδιά. Ὅλα αὐτά τά χρόνια, ἀπό τότε πού ἦταν στήν κοιλιά τῆς μητέρας της, κάναμε πολλή προσευχή καί κυρίως λέγαμε τήν εὐχή. Ὅταν κάποια μέρα ἤλθαμε στό Γέροντα, τόν ρωτήσαμε πῶς βλέπει τό μωρό. Μᾶς εἶπε: —Πολύ καλή, πολύ καλή. —Ἀγαπᾶ, Γέροντα, τό Θεό; Λέει, κουνώντας τό χέρι του: —Ουουοὔ, πολύ. Ἡ προσευχή σας τήν ἔχει ἐπηρεάσει κι ἔχει πραότητα». «Ἕνα ζευγάρι εὐσεβῶν γονέων, ὁ πατέρας μηχανικός καί ἡ μητέρα ἐκπαιδευτικός, ἐπισκέφθηκαν τό Γέροντα, γιά νά τόν συμβουλευθοῦν γιά τό παιδί τους, πού περνοῦσε μιά ἐκρηκτική ἐφηβεία. —Γέροντα, τοῦ εἶπαν, τό παιδί μεγάλωσε πιά. Ἔχουμε φοβερά προβλήματα! Ἀργεῖ τά βράδυα… δέν μᾶς ἀκούει… αὐθαδιάζει καί κάνει ἄσχημες παρέες. Καί ὁ σοφός πνευματικός πατέρας ἀπάντησε: —Αὐτή τήν περίοδο νά σιωπᾶτε. Νά κρύβετε τήν “εὐσέβειά” σας. Νά μήν τόν προκαλῆτε. Αὐτή τή στιγμή εἶναι σάν νά εἶσθε ἐσεῖς “καλοντυμένοι”, σάν νά φορᾶτε τά καλά σας, ἐνῶ ἐκεῖνος εἶναι “λασπωμένος”, “κουρελιασμένος”. Αὐτή ἡ “εὐσεβής” παρουσία σας τόν ἀπωθεῖ καί τόν διεγείρει”». «Παρακάτω παραθέτουμε περιληπτικά τόν κατάλογο μέ τούς κανόνες τούς ὁποίους ἔχει συντάξει τό ἀστυνομικό τμῆμα τοῦ Houston στό Texas. Τόν ἀποκαλοῦν: Δώδεκα κανόνες γιά νά ἀναθρέψετε παιδιά ἐγκληματίες

Ξεκινῆστε ἀπό τή νηπιακή ἡλικία νά δίνετε στό παιδί ὁτιδήποτε θελήσει. Μ᾽ αὐτό τόν τρόπο θά μεγαλώση καί θά πιστεύη ὅτι ὅλος ὁ κόσμος τοῦ χρωστᾶ τά πάντα.
Ὅταν λέη βρωμόλογα νά γελᾶτε μαζί του. Ἔτσι θά πιστεύη ὅτι τόν βρίσκετε χαριτωμένο. Θά τόν ἐνθαρρύνη, ἐπίσης, νά χρησιμοποιῆ ἀκόμα πιό “χαριτωμένες” ἐκφράσεις πού θά σᾶς τίς πετᾶ καί ἀργότερα, ὅταν μεγαλώση.
Μήν τοῦ δώσετε ποτέ καμμία πνευματική καθοδήγησι. Περιμένετε μέχρι νά φθάση τά 21, ὁπότε καί “θά ἀποφασίση μόνος του”.
Ἀποφεύγετε νά χρησιμοποιῆτε τή λέξι “λάθος”. Μπορεῖ νά τοῦ δημιουργήση συναισθήματα ἐνοχῆς. Αὐτό θά τόν κάνη ἀργότερα, ὅταν συλληφθῆ γιά κάποια κλοπή, νά πιστεύη ὅτι ἡ κοινωνία εἶναι ἐναντίον του καί ὅτι κατατρέχεται ἄδικα.
Νά μαζεύετε ὅ,τι ἀφήνει στό διάβα του —βιβλία, παπούτσια, ροῦχα. Νά κάνετε ἐσεῖς τά πάντα ἀντί γι᾽ αὐτόν· ἔτσι θά συνηθίση νά ρίχνη τήν εὐθύνη πάντοτε στούς ἄλλους.
Ἀφῆστε τον νά διαβάζη ὁτιδήποτε πέφτει στά χέρια του. Προσέξτε τά ἀσημικά σας καί τά κρυστάλλινα ποτήρια σας νά εἶναι γυαλισμένα, ἀφῆστε, ὅμως, τά μυαλό του νά τρέφεται μέ σκουπίδια.
Νά μαλώνετε συχνά μπροστά στό παιδί σας. Ἔτσι δέν θά σοκαρισθῆ πολύ ὅταν τό δικό του σπιτικό θά διαλυθῆ ἀργότερα.
Δίνετέ του ὅσα χρήματα θέλει. Μή τόν ἀφήσετε ποτέ νά κερδίση δικά του λεφτά. Γιατί νά κακοπεράση, ἔτσι ὅπως κακοπεράσατε καί σεῖς;
Νά ἱκανοποιῆτε ὁποιαδήποτε ὄρεξί του γιά φαγητό, ποτό, ἀνέσεις. Νά φροντίζετε ὥστε κάθε ἐπιθυμία του νά καλύπτεται. Ἡ ἄρνησι τῶν ἐπιθυμιῶν του μπορεῖ νά τόν ὁδηγήση σέ ἀπογοήτευσι.
Νά παίρνετε τό μέρος του μπροστά στούς γείτονες, τούς δασκάλους, τούς ἀστυνομικούς. Εἶναι ὅλοι τους προκατειλημμένοι ἐνάντια στό παιδί σας.
Ὅταν μπλεχθῆ σέ φασαρίες, νά δικαιολογῆτε τούς ἑαυτούς σας λέγοντας: “Ποτέ δέν μπόρεσα νά τόν κάνω καλά”.
Προετοιμασθεῖτε γιά μία ζωή θλίψεων».

«Μπορεῖς νά ἐξαπατήσης ἕναν ἀπατεῶνα, _ Μπορεῖς νά κοροϊδέψης ἕνα κορόιδο,_ _ Ἀλλά δέν μπορεῖς νά παιδιαρίσης μ᾽ ἕνα παιδί_. Θά ξαναβρεθῆ στό δρόμο σας αὐτό τό στιχάκι μέχρι τό τέλος τοῦ βιβλίου. Ἄν δέν πάρετε τίποτε ἄλλο ἀπ᾽ αὐτές τίς σελίδες, προσεύχομαι νά καταλάβετε ὅτι τά παιδιά σας δέν μπορεῖτε νά τά ξεγελάσετε, νά τά πατρονάρετε ἤ νά τά ἀγνοήσετε. Τά λόγια δέν φθάνουν. Τά παιδιά θέλουν νά δοῦν ἔργα». «Ὅταν ὁ γυιός μου ὁ Sean ἦταν δώδεκα χρόνων, ἔπαιζε σέ μιά μικρή ὁμάδα baseball. Μιά βδομάδα πρίν ἀπό τήν ἔναρξι τῆς season, μοῦ ἦλθε μιά ἰδέα γιά τό πῶς νά δείξω σ᾽ αὐτόν καί στούς συμπαῖκτες του τήν ἀποδοχή. Ἀγόρασα δώδεκα κουπόνια γιά παγωτό ἀπ᾽ τό τοπικό ἑστιατόριο καί τά πῆγα στόν προπονητή. —Προπονητή, αὐτά εἶναι γιά τά παιδιά, τοῦ εἶπα. —Ὡραῖα, ἀπάντησε ἐκεῖνος μ᾽ ἕνα πλατύ χαμόγελο. Πολύ ὡραῖο αὐτό. Μακάρι ὅλοι οἱ μπαμπάδες νά ἔδειχναν τέτοιο ἐνδιαφέρον. Θά τούς πάω γιά παγωτό μετά τήν πρώτη μας νίκη. —Ἄ, ὄχι, τοῦ εἶπα ἀμέσως. Θέλω νά τούς πᾶς γιά παγωτό μετά τήν πρώτη τους ἧττα. Ὁ προπονητής μέ κοίταξε παραξενεμένος. Αὐτό πού τοῦ ἔλεγα δέν ταίριαζε μέ τή δική του ἄποψι περί νίκης, ἧττας καί ἐπιβραβεύσεως τοῦ καλοῦ παιχνιδιοῦ. Νά τί τοῦ εἶπα: —Δέν ξέρω ἐσύ, ἀλλά ἐγώ καθώς μεγαλώνω τά παιδιά μου θέλω ν᾽ ἀναγνωρίζω τίς προσπάθειές τους περισσότερο ἀπ᾽ τίς ἐπιτυχίες τους. Κι ἀκόμα περισσότερο κι ἀπ᾽ τίς προσπάθειές τους θέλω ν᾽ ἀναγνωρίζω τό γεγονός ὅτι εἶναι δημιουργημένοι κατ᾽ εἰκόνα Θεοῦ. Πιστεύω ὅτι ὁ γυιός μου εἶναι δημιουργημένος κατ᾽ εἰκόνα Θεοῦ καί ὅτι ἔχει ἄπειρη ἀξία καί ἀξιοπρέπεια, Ἡ ὁποία μάλιστα δέν ἔχει καμμιά σχέσι μέ τό ὅτι παίζει baseball. Ἀκόμα κι ἄν δέν ἔπαιζε ποτέ του οὔτε ὡς ἀναπληρωματικός, ἐγώ θά τόν ἀγαποῦσα καί θά τόν σεβόμουν τό ἴδιο. Ὁ προπονητής μέ κοίταζε ἀμίλητος. Τελικά, τό μόνο πού μουρμούρισε ἦταν: —Αὐτό πρώτη φορά τό ἀκούω. Ἡ season ἄρχισε καί ἡ ὁμάδα τοῦ Sean σημείωσε τίς πρῶτες νίκες της. Ὅμως ἔχασαν τό τρίτο ἤ τέταρτο παιχνίδι, καί τότε ὁ προπονητής κράτησε τό λόγο του. Ἔδωσε στόν κάθε παίκτη ἕνα κουπόνι γιά παγωτό καί ὅλοι πῆγαν νά γιορτάσουν τήν ἧττα τους. Ὁ Sean πρέπει νά μέ εὐχαρίστησε πέντε φορές γιά τά παγωτά. Ἐκτός ἀπ᾽ αὐτόν, καί ἄλλα τρία παιδιά τίς ἑπόμενες μέρες ἦλθαν καί μ᾽ εὐχαρίστησαν γιά τό κέρασμα. Θυμᾶμαι ἰδιαίτερα ἔνα ἀγόρι πού λεγόταν Τζέσι, πού μοῦ εἶπε: —Εὐχαριστῶ πολύ γιά τό παγωτό, κ. ΜcDowell. Γιά σᾶς δέν ἔχει σημασία ἄν νικᾶμε ἤ χάνουμε —μᾶς ἀγαπᾶτε ἔτσι κι ἀλλιῶς. Τά λόγια αὐτά μοῦ ἔδωσαν τή μεγαλύτερη χαρά. Αὐτό τό ὁποῖο ἤθελα νά μεταδώσω στό Sean καί στούς συμπαῖκτες του εἶναι ὅτι ἡ ἀξία τους δέν βασίζεται στήν ἰκανότητά τους νά παίζουν baseball. Βασίζεται στό γεγονός ὅτι ὁ καθένας τους εἶναι φτιαγμένος κατ᾽ εἰκόνα Θεοῦ, μέ ἄπειρη ἀξία καί ἄπειρη ἀξιοπρέπεια. Εἶναι πολύ δύσκολο γιά ἕνα δωδεκάχρονο παιδί νά καταλάβη αὐτό τό μάθημα; Προφανῶς ὄχι, ἰδίως ἄν τοῦ ἐξηγήσης μ᾽ ἕνα παγωτό τί ἐννοεῖς!». «“Ὅταν κανακεύης ἕναν ἄνθρωπο τότε πού εἶναι μωρό, δέν θά χρειασθῆ νά τόν κανακεύης σ᾽ ὅλη του τή ζωή”, λέει ὁ ψυχίατρος Τhomas Ηarris. Τά παιδιά ἔχουν ἀνάγκη τό νανούρισμα, τό χάδι, τό παραμύθι, τή ζεστασιά τῆς ἀγαπημένης ματιᾶς. Ἄν δέν νοιώσουν τό ἀγκάλιασμα πῶς θά μάθουν τί θά πῆ στοργή;». «Μιά νεαρή μητέρα διηγήθηκε ἕνα συγκινητικό ἐπεισόδιο: “Ἡ μικρή μου κόρη συχνά κάνει ἀταξίες καί ἀναγκάζομαι νά τῆς κάνω παρατηρήσεις. Ἀλλά, μιά μέρα ἦταν πραγματικά φρόνιμη, δέν εἶχε κάνει ἀπολύτως τίποτε, ὥστε νά χρειάζεται νά τή μαλώσω. Τό ἴδιο βράδυ, ἀφοῦ τή σκέπασα στό κρεβάτι της καί κατέβαινα τή σκάλα, τήν ἄκουσα νά κλαίη μέ λυγμούς. Γυρίζοντας πίσω τή βρῆκα χωμένη στά μαξιλάρια. Ἀνάμεσα στά ἀναφυλλητά της μέ ρώτησε. ῾Δέν ἤμουνα σήμερα ἀρκετά καλό κορίτσι;᾽. ῾Αὐτή ἡ ἐρώτησι᾽, εἶπε ἡ μητέρα, ῾μοῦ κάρφωσε τήν καρδιά σάν μαχαίρι. Ἔσπευδα νά τήν τιμωρήσω, ὁσάκις ἔκανε ἀταξίες, ὅμως, ὅταν εἶχε κάνει προσπάθεια νά φερθῆ σωστά δέν τό εἶχα προσέξει. Τήν εἶχα βάλει στό κρεβάτι χωρίς οὔτε μιά καλή κουβέντα᾽”». «Εἶναι σημαντικό ὅτι οἱ ψυχολόγοι μᾶς λένε πώς μέ τό νά μή ρυθμίσουμε τίς συνειδήσεις τῶν παιδιῶν γιά μία γενεά, μέ τή δικαιολογία “ἀφῆστε τά παιδιά νά ἐκφρασθοῦν”, αὐτό εἶχε τραγικά ἀποτελέσματα. Τά παιδιά χρειάζονται ἕνα πλαίσιο καλά κατανοητοῦ νόμου καί πειθαρχίας. Χωρίς αὐτό νοιώθουν ἀνασφάλεια καί σάν χαμένα, σ᾽ ἕνα κόσμο γεμάτο ἀγωνία. Στήν πραγματικότητα, ἡ ἐλευθερία εἶναι δυνατή μόνο ὅταν ἔχουμε ὅρια καί γιά τόν ἑαυτό μας καί γιά τούς ἄλλους. Ἡ ἐλευθερία τῆς γρήγορης ὁδηγήσεως στούς δρόμους σήμερα εἶναι δυνατή μόνο ὅταν δεχώμασθε τήν πειθαρχία τῶν αὐστηρῶν νόμων κυκλοφορίας τοῦ αὐτοκινήτου. Κατά μείζονα λόγο, ἡ ἐλευθερία νά ζήσουμε μιά εὐτυχισμένη ζωή εἶναι δυνατή μόνο ὅταν ἔχουμε μιά καλά ρυθμισμένη συνείδησι». «Δημοσιεύουμε μιά πραγματική ἔκθεσι ἑνός μαθητῆ τοῦ Δημοτικοῦ. Τήν ἔδωσε ἡ ἴδια ἡ μητερα του, ἀνώνυμα φυσικά, γιά νά δείξη καί στούς ἄλλους γονεῖς πώς… ἀπέχουν πολύ ἀπ’ τά παιδιά καί πώς χρειάζεται ἰδιαίτερη προσοχή ἡ σχέσι μεταξύ τους. Τό θέμα τῆς ἐκθέσεως ἦταν: “Τί ἐπιθυμῶ πολύ καί θά ζητοῦσα ἀπ’ τό Θεό νά μοῦ τό δώση”. Ἡ ἔκθεσι τοῦ μαθητῆ εἶναι ἁπλή, περιεκτική καί κυρίως συγκλονιστική! “Θεέ μου, ἀπόψε σοῦ ζητάω κάτι πού τό θέλω πάρα πολύ. Θέλω νά μέ κάνης τηλεόρασι! Θέλω νά πάρω τή θέσι τῆς τηλεοράσεως πού εἶναι στό σπίτι μου. Νά ἔχω τό δικό μου χῶρο. Νά ἔχω τήν οἰκογένειά μου γύρω ἀπό ἐμένα. Νά μέ παίρνουν στά σοβαρά ὅταν μιλάω. Θέλω νά εἶμαι τό κέντρο τῆς προσοχῆς καί νά μέ ἀκοῦνε οἱ ἄλλοι χωρίς διακοπές ἤ ἐρωτήσεις. Θέλω νά ἔχω τήν ἴδια φροντίδα τήν ὁποία ἔχει ἡ τηλεόρασι ὅταν δέν λειτουργῆ. Ὅταν εἶμαι τηλεόρασι, θά ’χω τήν παρέα τοῦ πατέρα μου ὅταν ἔρχεται σπίτι ἀπ’ τή δουλειά, ἀκόμα κι ἄν εἶναι κουρασμένος. Καί θέλω τή μαμά μου νά μέ θέλη ὅταν εἶναι λυπημένη καί στενοχωρημένη, ἀντί νά μέ ἀγνοῆ… Θέλω τ’ ἀδέλφια μου νά μαλώνουν γιά τό ποιός θά περνάη ὧρες μαζί μου. Θέλω νά νοιώθω ὅτι ἡ οἰκογένειά μου ἀφήνει τά πάντα στήν ἄκρη, πότε-πότε, μόνο γιά νά περάση λίγο χρόνο μέ μένα. Καί τό τελευταῖο, κάνε με ἔτσι ὥστε νά τούς κάνω ὅλους εὐτυχισμένους καί χαρούμενους. Θεέ μου, δέν ζητάω πολλά. Θέλω μόνο νά γίνω σάν μιά τηλεόρασι!”. Τή δασκάλα πού τή διάβασε (καθώς βαθμολογοῦσε) τήν ἔκανε νά κλάψη. Ὁ σύζυγός της πού μόλις εἶχε μπῆ στό σπίτι, τή ρώτησε: —Τί συμβαίνει; Αὐτή ἀπάντησε: —Διάβασε αὐτή τήν ἔκθεσι· τήν ἔχει γράψει ἕνας μαθητής μου. Ὁ σύζυγος ἀφοῦ τή διάβασε εἶπε: —Θεέ μου, τό καημένο τό παιδί. Τί ἀδιάφοροι γονεῖς εἶναι αὐτοί! Τότε ἡ δασκάλα τόν κοίταξε καί εἶπε: —Αὐτή ἡ ἔκθεσι εἶναι τοῦ γυιοῦ μας!…».